تین‌نیوز| میزگرد مجازی «چالش‌های مدیریت بهره‌وری راه‌آهن» از سوی پایگاه خبری صنعت حمل‌ونقل؛ تین نیوز روز سه‌شنبه ۱۹ بهمن در گروه تلگرامی «اتاق کنفرانس حمل‌ونقل (تین نیوز)» با حضور کارشناسان، اساتید دانشگاه و مسئولان حوزه ریلی برگزار شد.
میهمانان این میزگرد دکتر مسعود یقینی، دانشیار دانشکده راه‌آهن؛ دکتر سبحان نظری، معاون اقتصاد و برنامه‌ریزی صندوق پس‌انداز کارکنان راه‌آهن، دکتر علیرضا سید وکیلی، مدیر پروژه ریلی شرکت فولاد زرند و مهندس حسین‌زاده، مدیر اسبق کنترل مرکزی راه‌آهن و معاون فعلی سیروحرکت شرکت ریل‌پرداز بودند.
در ابتدای این میزگرد مسعود یقینی عضو هیات علمی دانشکده مهندسی راه‌آهن به تعریف مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن پرداخت.
وی با بیان این که مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن را باید از زوایای مختلف دید، گفت:یکی از زوایا این است که آیا منظور از مدیریت بهره‌برداری، بهره‌برداری در شرکت راه‌آهن است یا یکی از شرکت‌های مرتبط با حمل و نقل ریلی است یا مدیریت بهره برداری در صنعت ریلی که در واقع شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف مرتبط با حمل و نقل ریلی در این مدیریت بهره‌براری شرکت می‌کنند و سهمی از این مدیریت دارند که به نظر من نگاه سوم مد نظر این میزگرد است.
این استاد دانشگاه در ادامه به ارائه مدل زنجیره ارزش در راه‌آهن پرداخت و افزود: بر طبق این مدل فعالیت‌های یک سازمان به دو گروه تقسیم می‌شوند یکی فعالیت‌های اصلی که به طور مستقیم در تولید ارزش دخالت دارند است و دیگری فعالیت‌های پشتیبانی کننده که تسهیل کننده و زمینه‌ساز فعالیت‌های اصلی هستند و بدون آنها فعالیت‌های اصلی انجام نمی‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در مدل زنجیره ارزش راه آهن فعالیت‌های اصلی که در راه آهن وجود دارد به چهار گروه فعالیت‌های برنامه ریزی، فعالیت‌های عملیات، فعالیت‌های کنترل و نظارت و بازرگانی و بازرایابی تقسیم می شود و سایر فعالیت‌ها از جمله فعالیت‌های نگهداری و تعمیرات و تدارکات و تامین ناوگان و توسعه در گروه فعالیت‌های پشتیبانی قرار می گیرد.
یقینی اظهار داشت:از نظر من مجموعه فعالیت‌هایی که به صورت مستقیم با حمل و نقل در اتباط هستند و مجموعه فرایندهای مرتبط با برنامه‌ریزی و اجرای آن برنامه‌ها و عملیات نظارت و کنترل روی عملیات انجام شده مدیریت بهره برداری راه‌آهن شناخته می‌شوند. البته یک دید کلان مدنظر است و آن این که شرکت راه‌آهن، رجا و همه شرکت‌های بهره‌بردار در این فعالیت ها مشارکت دارند.
این استاد دانشگاه گفت: فرایندهایی که در حوزه مدیریت بهره‌برداری راه آهن وجود دارد از نظر من شامل موارد زیر است:
۱. تخمین تقاضای بار و مسافر
۲. مدیریت واگن‌های باری شامل مدیریت گروه‌بندی واگن‌ها، مدیریت تخلیه و بارگیری واگن‌های باری، مدیریت واگن‌های خالی، تعیین اندازه بهینه ناوگان واگن‌های باری
۳. مدیریت واگن‌های مسافری شامل تعیین اندازه بهینه ناوگان واگن‌های مسافری و مدیریت گردش واگن‌ها
۴. مدیریت قطارهای باری شامل مدیریت تشکیل قطارها، زمانبندی حرکت قطارهای باری، مدیریت حرکت قطارها باری
۵. مدیریت قطارهای مسافری شامل تعیین مسیرهای خطوط مسافری، مدیریت آرایش قطارهای مسافری، زمانبندی حرکت قطارهای مسافری، مدیریت حرکت قطارهای مسافری
۶. مدیریت لکوموتیوها شامل تعیین اندازه بهینه ناوگان لکوموتیوها، برنامه ریزی تخصیص و توزیع لکوموتیوها
۷. مدیریت پرسنل شامل متصدیان کنترل ترافیک، لکوموتیوران ها، روسای قطارها، سوزن‌بانها، مانورچی‌ها، مامورین ایستگاه‌ها و …
۸. مدیریت عملیات در ایستگاه‌ها شامل مدیریت عملیات مانور، تجزیه و تحلیل ظرفیت ایستگاه‌ها
۹. مدیریت خطوط شامل تجزیه و تحلیل ظرفیت خطوط، مدیریت مسدودی‌ها
شرکت کنندگان در این میزگرد در ادامه چهار مورد مدیریت واگن‌های باری شامل مدیریت گروه‌بندی واگن‌ها، مدیریت تخلیه و بارگیری واگن‌های باری، مدیریت واگن‌های خالی، تعیین اندازه بهینه ناوگان واگن‌های باری، مدیریت لکوموتیوها شامل تعیین اندازه بهینه ناوگان لکوموتیوها، برنامه ریزی تخصیص و توزیع لکوموتیوها، مدیریت خطوط شامل تجزیه و تحلیل ظرفیت خطوط، مدیریت مسدودی‌ها و اقتصاد حمل ریلی را کلیدی‌ترین فرآیندی که در حوزه بهره‌برداری راه‌آهن قرار دارد ذکر کردند.
قاسم نایبی کارشناس حمل و نقل ریلی در این مورد گفت: بعد از خصوصی‌سازی واگن‌ها و حق دسترسی آزاد به شبکه ریلی به نظر می‌رسد شرکت‌ها حسب شرایط اقتصادی و تمرکز بر حمل بار خود نگاه شبکه ای به حمل نداشته و در مواقعی تعداد واگن زیادی در سیکل قرار می‌دهند و این مدیریت بهره رداری را دچار مشکل می‌کند.
یقینی نیز گفت: باید این را در نظر بگیریم که برای هرگونه برنامه‌ریزی نیاز است اطلاعات داشته باشیم و بدون سیستم‌های اطلاعاتی و استفاده از فناوری اطلاعات داشتن اطلاعات به روز و دقیق امکان پذیر نیست.
علیرضا سیدوکیلی مدیر پروژه ریلی شرکت فولاد زرند ضمن طرح این پرسش که آیا ردیابی یکی از چالش‌های مهم واگن باری نیست؟ تاکید کرد که این مشکل با IT حل می شود.
یقینی نیز این پرسش را مطرح کرد که آیا همین الان اگر راه‌آهن بخواهد موقعیت واگن‌های باری خودش را در شبکه بداند می تواند؟
احمد خوشنودی کارشناس حمل و نقل در پاسخ گفت: حتی برای نت پیش‌بینی کننده، یعنی پیش‌بینی خرابی قبل از وقوع، اخیرا در حال جمع آوری داده های مربوط به خمش ریل ها ،سایش و….هستیم، البته نیاز به دیتا و دادگان و استفاده از کلان داده‌هایی است که متاسفانه این‌ها به هدر می روند در حالیکه ثروت‌های عظیم سازمانی همین کلونی‌های داده هستند.
سبحان نظری، معاون اقتصاد و برنامه‌ریزی صندوق پس‌انداز کارکنان راه‌آهن نیز خاطرنشان کرد: مشکل این است که به نظرم هر چه سیستم و نرم افزار در بخش حمل و نقل ریلی کشور وجود دارد، جنسشان توصیفی است، نه تجویزی. یعنی فقط ثبت‌کننده وقایع گذشته‌اند، نه بهینه‌ساز و تصمیم‌گیری درباره وقایع آینده.
یقینی هم گفت: سیستم گراف نفیس نیز اطلاعات لحظه ای در مورد موقعیت واگن‌ها را نمی دهد. یکی از نقاط ضعف سیستم نفیس، عدم بروزرسانی ۲۴ ساعته تخلیه و بارگیری و موجودی واگن‌هاست. در حال حاضر این موارد روزانه فقط یکبار ساعت ۶ صبح بروزرسانی می شود. سیستم گراف نفیس به دلیل وابستگی بالا به عامل انسانی، از درصد خطای بالایی برخوردار است.
نظری هم گفت: این یعنی نداشتن اطلاعات در زمانی که به آن نیاز است. یعنی دریافت اطلاعات مرده، یا دست کم، نیمه‌جان.
حسن نژاد افزود: سیستم‌های اطلاعاتی در راه آهن بسیار ضعیف است.
سید وکیلی نیز اینچنین تایید کرد: بخش جاده ای با وجود پراکندگی، به مراتب قوی‌تر است. شرکت های حمل به صاحب بار تعهد می دهند اما هیج اختیاری روی مدیریت واگن خود ندارند. این چالش را چه باید کرد؟
نظری معاون اقتصاد و برنامه‌ریزی صندوق پس‌انداز کارکنان راه‌آهن خاطرنشان کرد: نکته جالب این است که اتفاقا قابلیت نزدیک شدن به نقطه بهینه بهره‌برداری در راه‌آهن، بیشتر از جاده است، اما متاسفانه این‌طور نشده است.
خشنودی اظهار داشت: روش واگذاری‌ها، در برون‌سپاری بسیار مهم هستند، انگلستان سالهاست که تجربه موفق public private partnership را در صنعت حمل و نقل اجرایی کرده است.
سید وکیلی مدیر پروژه ریلی شرکت فولاد زرند هم گفت: اگر فرض کنیم با اتوماتیک کردن ردیابی مشکل برطرف شود چالش مدیریت واگن شرکت‌ها را چه کنیم؟
نظری گفت: نیاز شدید و «حیات بخش» ما، نرم‌افزارهای سطح بالاتری نسبت به گزارش وضع موجود یا وضع گذشته است. نیاز ما، نرم‌افزارهای بهینه‌ساز سیر و حرکت و تخلیه و بارگیری و مانور است. چون ما مدیریتی بر گذشته نداریم و باید همه توان مدیریتی خود را صرف اتخاذ تصمیمات بهتر در آینده کنیم.
سید وکیلی در پاسخ گفت: بنابراین راهکار شما استقاده از این سیستم‌های IT base پیشرفته برای ارتقا مدیریت ترافیک باری است. این سیستم می‌تواند هم در سطح شبکه و هم در سطح مانور ایستگاه‌ها و تشکیل قطار نقش داشته باشد.
نظری پاسخ داد: البته ملاحظات مهمی در چگونگی استقرار این سیستم موجود است که در جای خود چالشی هستند.
حسن نژاد هم در مورد چگونگی آماده سازی داده ها برای داده کار توضیح داد: از داده کاوی؛ به عنوان مرحله‌ای از فرایند کشف دانش که الگوها و یا مدل‌ها را در میان انبوهی از داده ها پیدا می کند؛ یاد می شود. خروجی فرایند داده کاوی معمولاً غیر بدیهی و البته درک است. علاوه بر این، داده کاوی علمی است که از تلفیق علوم متفاوت همچون؛ آمار، یادگیری ماشینی، پایگاه های اطلاعاتی و مانند آن شکل می گیرد و ماده اولیه به کار رفته در آن، داده (اطلاعات) است. از این رو سنگ‌بنای عملیات داده کاوی خوب، به کارگیری و دسترسی به داده‌های اولیه خوب و مناسب است؛ که از آن به آماده‌سازی یا پیش پردازش ۶ داده ها یاد می شود. در واقع برای کشف دانش به کمک داده کاوی باید مقدماتی صورت گیرد؛ که مجموعه این اقدامات را آماده سازی داده‌ها گویند.
نظری افزود: اگر اعتباری برای کار نرم‌افزاری در بخش ریلی موجود باشد ترجیح من این است که سیستم موجود و خطاکار فعلی را که کارش فقط تشریح چگونگی کندروی و گرانی قطار باری است، حتی اگر بی‌خطا شود، به همین وضع کنونی نگه دارم، و در کنارش، سیستم دیگری برای راهنمایی مدیران شبکه در تشکیل و نوبت‌دهی و سیر قطارها راه بیندازم. شاید از استقرار چنین سیستمی یک نتیجه خوب حاصل، برآورده شدن آرزوی بزرگمان، یعنی تصدی‌زدایی کامل از راه‌آهن و تبدیل آن به یک سازمان تنظیم‌گر خالص باشد.
آرزومند آنم که در سال بعد، دست‌کم یک شرکت با مأموریت شبکه گردانی Network Operation داشته باشیم. به یادتان می‌آورم که چین و اروپا، قرار است با ریل، جاده ابریشم تازه‌ای بسازند، که در بستر آن، بار طی دو الی سه روز این فاصله را طی می‌کند. «حتما» روش‌های کار این شبکه، مبتنی بر سیستم است.
سید وکیلی هم به عنوان جمع بندی مباحث این میزگرد گفت: با توجه به دیدگاه های ارایه شده جمع‌بندی بحث این است که ما در بخش عملیات ناوگان به یک سیستم جامع نیاز داریم. سیستم ما به عنوان یکی از زیرسیستم‌های ERP کار خواهد کرد.