این متن، خلاصه ای است از سلسله مباحث گروه موبایلی حمل و نقل و لجستیک که خود و دوستان در آن مشارکت داشته ایم، و سایت وزین تین نیوز آن را منتشر ساخته است.
*************************************************
تین نیوز | اعضای گروه ” حمل و نقل و لجستیک” که گروهی متشکل از کارشناسان و متخصصان بخش حمل و نقل و لجستیک و در یکی از شبکه‌های موبایلی فعال است، در یکی دیگر از مباحث گروهی خود به این پرسش ها پاسخ داده‌اند که:
مهمترین دلایل و علل بروز حوادث رانندگی و دلایل افزایش تلفات رانندگی چیست؟
آثار و تبعات زیانبار این حوادث بر روی کشور در همه زمینه‌ها چگونه است؟
مهمترین راهکارهای کاهش تلفات و حوادث رانندگی چیست؟
پاسخ برخی از اعضای گروه به این پرسش در ادامه آمده است:
* مهمترین عوامل حوادث رانندگی عوامل ذیل هستند:
انسان، راه، خودرو، قوانین
حال چه عوامل و دلایل باعث می شود فرد به گونه ای رانندگی کند که جان خود و دیگران را این گونه به خطر اندازد؟
* نکته‌ای که در رانندگی ما مشهود است وجود نوعی خودخواهی و عدم گذشت است.
* در تصادفات معمولا تلفیفی از عوامل موثر هستند.
* متاسفانه عدم خودباوری و عدم توجه رانندگان به پیامدهای رانندگی خطرناک و حادثه ساز یکی از دلایل رخ دادن تصادفات جاده ای است، به نظر بنده اکتفا کردن به این عبارت که: انشالله اتفاقی نمی افتد این باور را در برخی رانندگان ایجاد کرده که حادثه به سراغ آنها نخواهد آمد.
* تخلیه هیجان ها در کف خیابان به دلیل نبود تفریحات مفرح، عدم احترام به قوانین بنا بدلایل متعدد هم از جمله دلایل است.
* عدم توجه به جلو و عدم رعایت فاصله – انحراف به چپ – تجاوز از سرعت مجاز سه عامل اصلی تصادفات است که هرسه در کنترل و اراده راننده می باشد، پس در عوامل ۴ گانه که اعلام شد عامل انسانی بیشترین سهم را دارد.
* نظرسنجی که بنده دوسه سال پیش در یکی از فروم های اینترنتی خودرویی مطرح انجام دادم، با طرح این پرسش که کدام دسته از رانندگان عامل وقوع بیشترین تعداد تصادفات هستند؟در جامعه آماری آن فروم خودرویی به این نتیجه رسیدیم که رانندگان معمولی به دلیل اعتماد به نفس زیاد از حد و عدم مهارت در کنترل خودرو بیشتر از رانندگان ماهر و رانندگان ناشی به وجود آورنده تصادفات هستند.
* در هر تصادفی معلول عوامل مختلفی است. انسان،جاده ،وسیله نقلیه سهم هر یک نیز مشخص هست.
* راهکارهای اصلی کاهش تصادفات ومرگ و میر جادهای:
۱-راهکارهای در رابطه با انسان:
الف) ایجاد بستر فرهنگی صحیح رانندگی برای نسل بعدی
ب) آموزش صحیح قوانین به نسل حال حاضر
ج) قدرتمند نمودن پلیس و قوانین در رابطه بااجرای دقیق قوانین
د) آموزش همگانی توسط رسانه ها به صورت مداوم و پیگیردر همه رده ها
۲-راهکارهای در رابطه با راه:
الف)ایمن نمودن راه‌های موجود کشور طبق استاندارد های جهانی در همه سطوح راه‌ها
ب) ایجاد و افزایش راه‌ها برابر نیاز روزافزون کشور به صورت استاندارد
ج)گرفتن غرامت از راهسازان در تصادفات که راه در آن نقش دارد
د) بازدید روزانه راه توسط گشت های ایمنی راه و اصلاح نواقص به صورت روزمره
۳-راهکارهای در رابطه با وسیله نقلیه:
الف)تعیین استاندارد های جهانی برای خودروسازان و نظارت دقیق آن
ب)گرفتن قرامت از خودروسازان در تصادفات که خودرو در آن نقش دارد
ج)سامان دادن خودروهای موجود و ناایمن کشور به سمت ایمنی
د) ایجاد شرایط توسعه ورقابتی با خودروسازان جهانی در کشور در جهت ارتقای ایمنی خودروها
هشدار! با رعایت قوانین و مقررات در وضعییت کنونی نیز می توان حوادث جادهای رابه حداقل رساند.
* عوامل موثر بر افزایش ایمنی جاده ای: مهندسی (شامل مهندسی راه و وسیله نقلیه)، آموزش، اعمال قانون، امدادرسانی و تشویق کاربران به استفاده از گزینه های بهتر.
* آمار تلفات سال ۹۳ از سوی سازمان پزشکی قانونی به عنوان متولی ارایه آمار تلفات و مصدومان رانندگی اعلام شد و متاسفانه این عدد ۱۶هزار و ۸۷۲نفر است. البته بنا به آمارها کاهش حدود شش درصدی داریم. اما همچنان حدود ۱۹ هزار انسان که می توانند سرمایه بزرگی برای کشور باشند را از دست دادیم.
* نداشتن فرهنگ صحیح که بر گرفته از اعتقادات، باورها، دانسته ها،آموزش و دانش و…از جمله دلایل تخلفات رانندگی است.
* دلیل تخلف می تواند ضریب هوشی پایین و ناتوانی ذهن راننده در انجام محاسبات منطقی باشد، مثلا اینکه راننده محاسبه نمی کند که در یک مسافت مثلا صدکیلومتری اتوبان تهران قم تفاوت زمان طی کردن مسیر با سرعت صدکیلومتر در ساعت و صد و بیست کیلومتر در ساعت فقط چند دقیقه است، بدون توجه به این محاسبه ساده منطقی و ریاضی پا بر پدال می فشارد و عجله می کند و تصادف.
* فرهنگ،فشارهای روانی، کاری، اجتماعی. فرهنگی که متناسب با وسیله رشد نداشته است.
* وقتی یک میثاق واحد در طول زمان در یک جامعه شکل می گیرد و همگی برای رسیدن به آن تلاش می کنند وضعیت فرهنگی و تحمل همدیگر بسیار بهبود می یابد مثال: جوامع نوپایی مانند برخی کشور های عربی و جنوب شرق آسیا.
* عجله و شتاب بی مورد و بی نظمی ترافیکی در رانندگان ایرانی به یک مشکل عمومی تبدیل شده است.
* در حین رانندگی به همه چیز فکر می شود جز رانندگی صحیح و سالم – یعنی افکار درگیر مسایل و مشکلات دیگر است و به موضوع با دقت و توجه رانندگی کردن پرداخته نمی شود.
* فرهنگ سازی و آموزش هزینه بر است. به هر صورت حتی اگر این هزینه و امکانات تأمین شود باز هم رشد فرهنگ در جامعه مستلزم طی زمان و رشد و توسعه هماهنگ و متناسب در دیگر بخش‌ها است.
* در بحث عامل انسانی می توانیم به موارد ذیل اشاره کنیم:
۱-ریسک پذیری رانندگان که یکی از انگیزه‌های اصلی برای انجام تخلف هست.
۲-خودنمایی که در رانندگان بیشتر هست و می خواهند جلب توجه کنند.
۳-غرور و خودبرتربینی که فرد راننده منافع خودش را به دیگران ترجیح می دهد.
۴-بی اطلاعی راننده از قوانین.
* نگاه سرمایه ای به خودرو به جای نگاه وسیله رفاهی هم باعث شده که در جاده ها فرهنگ رقابت(کل کل) و فخر فروشی فوران کند،مثلا راننده خودروی پارس تحمل سبقت گیری پراید را ندارد، یا راننده شاسی بلند این انتظار را دارد که لاین پر سرعت همواره برایش گشوده باشد و از این دست مسایل.
* اولین مشکل فرهنگ مطرح شد، اما آیا فرهنگ سازی شده است؟ متولی آن کیست؟
چقدر آموزش داده ایم؟آیا استمرار داشته است؟ چقدر فضای مناسب جهت تخلیه هیحانات جوانان ایجاد کرده ایم؟ اینها همان مردمانی هستند که هشت سال ایثار داشته اند حالا چه شده که اجازه نمی دهیم خودروی مقابل در تقاطع دور بزند؟!!!!
* یکی از دلایل تصادفات آموزش نادرست و فرهنگ غلط که ریشه در تربیت و تعلیم دوران کودکی دارد.
* یکی از دلایل تصادفات عدم نظارت بر شرکت های حمل ونقل عمومی است.
* استاندارد نبودن خودروهای تولید داخل یکی از دلایل تصادفات است.
* در خصوص وضعیت خودروسازی همه اذعان دارند که وجود انحصار چندجانبه در بازار باعث عدم رقابت پذیری در کیفیت و قیمت خودروهای تولید داخل شده است.
* عدم ارتقای فرهنگ اجتماعی، تعجیل مردم به خاطر کمبود و ناهماهنگی های وقت انجام کارها و نا امنی های انضباطی جامعه از جمله دلایل بروز تصادفات است.
* علاوه بر فرهنگ صحیح و اطلاع رسانی مداوم ما نیاز به آموزش صحیح داریم ای کاش روزی برسد که قوانین انتظامی و….. جز دروس مدارس ودانشگاه های ما شود یکی از مشکلات سر منشا آن عدم دانش کافیست.
* متاسفانه ورود خودروهای بی کیفیت به بخش حمل و نقل زمینی در وقوع این حوادث تاثیر گذار هست. آیا واقعا صرف اینکه چرخ موتور سیکلت می چرخد و موتور ماشینی به حرکت در می آید مجاز هست در هر خیابان تردد کند؟
* دولت باید برای خودروسازان زمانی را تعیین کند و هر سال ۲۰ درصد از تعرفه واردات خودرو را کاهش دهد تا در یک بازه زمانی ۵ ساله خودروها به حد استانداردهای جهانی برسند در این مدت هم کاملا از خودروسازان را حمایت کند.
* استاندارد نبودن و کیفیت نامناسب قطعات سیستم ترمز و همچنین عدم وجود ایربک بر روی بعضی از وسایل.
* کشور کنار دستمان ترکمنستان چند وقتی است از ورود خودروهای ایرانی تک ایربگ به کشورش جلوگیری می کند!
* اگر واقعا بخواهیم علل مختلف تصادفات را تحلیل کنیم. به نظر حقیر باید واقعیت مطالب و موضوعات و کاستی ها و کم‌کاری های همه دستگاه‌ها را مطرح و سپس انتظارات خودمان را از کابران ترافیکی و رفتارهای حاکم در آنها را در حین رانندگی و.. تجزیه و تحلیل کنیم.
* همین اکنون اگر شما از رانندگانی که دارای گواهینامه هستند راجع به علائم و قوانین راهنمایی بپرسید به جرات می توان گفت درصد قابل ملاحظه ای دانش کافی را ندارند.
* نقص فنی و ایمنی پایین برخی خودروهای تولید داخل و فرسودگی و عمربالای برخی خودروهای خارجی نیز از دلایل مهم وقوع تصادفات رانندگی است.
* تردد خودرو های فرسوده و خارج از رده در سطح جاده‌ها نیز یکی از دلایل است.
* آن چه مسلم هست ضعف شدید آموزشی در درون سازمان‌های دخیل و کارامد نبودن دانش و تخصص بسیاری از دستگاه‌ها مشهود هست.
* رانندگی در دنیا امری جمعی، اما در ایران فردی است.
* بیشتر دستگاه‌های متولی به صورت خودمحور اقدام می کنند و هنوز مدیریت متمرکز و واحد در کشور شکل نگرفته است. منابع آموزشی فراوان وجود دارد ولی از آنها استفاده نمی شود مضافا این که به صورت مستمر و مداوم به مسایل ترافیکی جاده و حوادث همانند ایام پیک سفر پرداخته نمی شود.
* بهترین و کم هزینه ترین راه برای کاهش تصادفات آموزش مستمر مردم از طرق مختلف که موثر ترین آن رسانه ملی است.
* این که در فرهنگ مشکل داریم درست است و به خصوص در آموزش بسیار بسیار نیاز به بازنگری و اصلاح رویه‌ها هست. ولی این وادی پایان ندارد و بخشی بافرهنگ و عادات درست، بر اثر تکرار آموزش و سختگیری در مراقبت از آنها شکل می گیرد. اقدامات مهندسی و اعمال قانون بدون تبعیض، هم روی تصحیح رفتار تاثیر می گذارد.
* وقوع تصادفات و اخبار تکان دهنده آن بالاخص کشته‌های دسته جمعی مانند حوادث اخیر
علاوه بر خسارت جانی آثار کوبنده فیزیکی و روانی بر روی افراد جامعه دارد که باید بر نقش تک تک عوامل بپردازیم.
* رفتار راننده قابل اصلاح است، نمونه اش الزام بستن کمربند راننده و مسافران است که هم اکنون دیگر تبدیل به عادت خوب رانندگان شده است.
* آموزش باید از سنین پایین شروع شود.
* شروع آموزش از سنین پایین و مقاطع تحصیلی و تداوم و تکرار آنها در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر از مدت زمان اعتبار گواهینامه‌ها است.
* کدام خودروی ساخت داخل در تست های معتبر بین المللی تصادف مورد آزمون و امتیازدهی قرار گرفته است؟ هیچ کدام در واقع.اگر هم بوده امتیاز آنقدر پایین بوده که قابل بیان نبوده است.
* صرفنظر از ذکر هر سازمانی اگر نظر بر ارتقای فرهنگ ترافیک، اصلاح رفتارها، رعایت قوانین و مقرارت است بهتر است عملکرد سازمانها هم مد نظر باشد.
* در بحث خودرو جدای از مسایل فنی باز هم نوع رانندگی در جاده می تواند در کاهش سهم خودرو در حادثه موثر باشد. زمانی که با خودرو رانندگی می کنیم کدامیک به تابلوها و علایم راه بصورت ۱۰۰ درصد توجه داریم؟!
* بیشتر مسایل مربوط به خودرو به موارد اقتصادی تولید منتهی می شود و دولت نقش اساسی در بهبود این وضعیت دارد.
* بسیاری از خودروهای همنام در جاده‌ها تردد دارند که برخی سالهاست دچار حادثه نشده اند و حتی در صورت بروز حادثه به دلیل رعایت مقررات و مهارت راننده در کنترل وسیله نقلیه
هیچ حادثه ای با تلفات همراه نبوده است،
* در چند سال اخیر وزارت راه اقدامات زیادی در توسعه راه ها انجام داده ولی متاسفانه راه های ساخته شده بدون ممیزی ایمنی به بهره برداری می رسند و طرح اولیه موارد مربوط به ایمنی بهره برداری دیده نمی شود.
* دربرخی جاده ها کیفیت آسفالت مناسب شرایط آب و هوایی منطقه، تردد کامیون های سنگین نیست، علاوه براینکه مهندسی مسیر و زاویه پیچ ها و سراشیبی سربالایی ها باید اصلاح گردند، کیفیت روکش برخی جاده ها هم استاندارد نیست.
* بودجه کافی برای حفاظ های میانی و‌کناری راه، اجرای ورودی های همسطح فرعی به اصلی و دوربرگردان های استاندارد اختصاص داده نمی شود.
* تقاطع ها، معابر و دسترسی های محلی و دوربرگردان ها نقاط حادثه خیز هستند.
* با وجود اینکه ایرادهای مطرح شده بر حوزه راه وارد استاما باید به موضوع مهم ناکافی بودن اعتبارات راهسازی و راهداری هم توجه کرد.
* طراحی حفاظ ها از نظر صلبیت طبق محاسبات و متناسب با وضعیت شیب شیروانی نیست در همه جا از گارد ریل استفاده می شود.
* فرهنگ و رشد بی رویه جمعیت بدون زیرساخت ها علت اصلی این ناهنجاری در فرهنگ رانندگی کشور می باشد.
* به نظر می رسد تحلیل علل هر تصادف و بررسی عمقی آن در کشور نهادینه نشده و لازم است به صورت موشکافانه به آن پرداخته شود و صرفا به آمر و ارقام و مستندسازی و درج در پرونده ها اکتفا نشود.
* در بحث خودرو باید خودرو قبل از اینکه از کارخانه بیرون بیاید از نظر کنترل کیفیت بررسی استانداردهای مورد نظر کنترل آلایندگی ها دقیقا کنترل سپس تحویل مشتری گردد. چه دلیلی دارد به مشتری گفته شود در کیلومتر فعلان بازدید در زمان( گارانتی) رفع عیب خواهد شد.
*عوامل موثر بر عدم کیفیت راه ها: پایین بودن کیفیت مواد اولیه داخلی و عدم امکان وارد کردن مواد اولیه مناسب با توجه به تحریم‌ها.
* عدم نظارت کافی بر عملکرد پیمانکاران و عدم اخذ ضمانت های لازم از پیمانکاران در خصوص کیفیت راه های ساخته شده و وجود فساد در انتخاب پیمانکاران، تحویل پروژه راهسازی به کسی که پاییترین نرخ را می دهد بدون توجه به تبعات ناشی از پایین بود این نرخ ها نیز بر کیفیت راه ها موثر است.
* کیفیت بد ساخت راه‌ها و عدم نظارت مناسب در سال‌های اولیه بهره‌برداری اعتبارات زیادی را هدر می دهد.
* متاسفانه در حوزه راهسازی برون سپاری وظایف و مسئولیت ها مشکلات عدیده ای همچنین عدم رعایت تشریفات قانونی در واگذاری پروژه ها در پی داشته است.
* خوشبختانه در حوزه راه در چند سال اخیر اقدامات خوبی شده، از سوی دیگر با توجه به نگاه ویژه وزیر راه به مقوله ایمنی و راه اندازی منظم جلسات کمیسیون ایمنی و همچنین با توجه به افزایش توجهات دولت و مجلس به حوزه راهداری، اعتبارات افزایش یافته که موجب افزایش و بهبود خدمات از سوی وزارت راه می شود.
* در بحث راه، متاسفانه به دلیل ادغام وزارت راه با وزارت مسکن و انتقال بسیاری از اعتبارات به سمت مسکن، مشکل کمبود اعتبار وجود دارد.
* اگر قوانین منسجم داشته باشیم و درست اجرا شوند شرایطی را برای قانون گریزی به وجود نمی آید.
* سال گذشته هم مهندسین مشاور وضعیت راه ها را مورد بررسی قرار دادند که می تواند به بهبود شرایط کمک کند. اقدامات خوب دیگری در حوزه ایمنی سازمان راهداری انجام شده که می توان گفت آینده خوبی پیش روست. اما باید به این موضوع اشاره کرد برای انجام هر کاری همت و خرد جمعی نیاز است.
* کم گناه‌ترین عامل در میان عوامل اثرگذار در تصادفات رانندگی، راه است. در واقع انسان عاقل باید بتواند در بدترین راه ها هم با سطح مقبولی از ایمنی تردد کند. اما اگر خود بخش راه را بخواهیم تحلیل کنیم، به نظرم حتما لازم است آن را در تلفیق با سیاست ها و بی سیاستی های بخش مسکن و شهرسازی ببینیم. در واقع، فناوری های نو، چه در خودرو و چه در راه، نقش نجات جان و مال انسان خطاکار را بر عهده دارند. انسانی که در عمده سوانح، تازه پس از رخداد در اندیشه عبرت گرفتن است!
* واقعا اگر وضعیت راه،خودرو خراب باشد این انسان است که می تواند ایمنی را تامین کند.
برای همین اکثر کارشناسان نقش عامل انسانی را مهم می دانند.
* راه باید حداکثر بخشندگی را دارا باشد که در صورت اشتباه راننده کمترین خسارات جانی و مالی را در پی داشته باشد.
* عامل انسانی می تواند نارسایی های راه و خودرو را در ایجاد حوادث به حداقل برساند.
* صحیح است، اما به نظرم راهکارهایمان را بهتر است متناظر با وضع اقتصادمان بچینیم.
* در بسیاری از پروژه ها پیمانکاران دارای حاشیه امنیت نظارتی هستند و به بیان ساده تر از خود مجموعه دولتی هستند و این کار نظارت را عملا مشکل می کند.
* در دیدگاه افق صفر کشور سوئد هم فرایند عملیات سیستم نظیر آموزش و اعمال قانون باید به گونه ای باشد که رفتارهای کاربر را به بهترین شکل هدایت کند در نظر گرفته شده است.
* پرداختن به مقوله قوانینی که بعضا دارای قدمت ده ها ساله هستند نیز از اهمیت خاصی برخوردار است، قوانینی که متناسب با شرایط تردد و رانندگی ده ها سال قبل وضع شده در حال حاضر کم اثر هستند.
* هم در تلقی های حقوقی و تفکیک نداشتن میان تخلف رانندگی و جرم اجتماعی ناقصیم، و هم در تناسب سطح مجازات با شدت تخلف و جرم بی قواره ایم.
* عدم برخورد با فرد در حال ارتکاب تخلف رانندگی خطرناک به عنوان فردی که امنیت عمومی را به خطر انداخته است.
* عامل قانون
۱-برخورد با متخلف واقعی در برخی موارد بسیار ملایم و ناکافی است.
۲-نقش قوانین، بایدها و نبایدهایی در قوانین وجود دارد که باید شهروندان اطلاع داشته باشند.
۳-نرخ پایین برخی جرائم،تخلفات حادثه ساز که بازدارنده نیست.
۴-عدم اجرای دقیق قوانین و مقررات، قوانین باید مانند یک پازل در کشور پیاده شوند تا تاثیر آن ایجاد گردد.
* برای من همیشه جای پرسش است که چرا مبلغ جرایم، مانند دیه، سال به سال تغییر متناسب با تورم ندارد؟
* تجربه جهانی نشان داده که قطعا افزایش مبلغ جرایم باعث بازدارندگی بیشتر خواهد شد.
* جرایم باید به روز شود همچنین محدودیت ها و محرومیت ها.
* به نظرم قوانین فعلی بیشترین جرات و جسارت را به خاطیان داده است به گونه ای که برخی رانندگان قانون گریز می گویند اگر کشتیم دیه می دهیم و بیمه برای همچین روزهایی خوب است در حالی که برخی تصادفات را می توان به مصداق قتل عمد تلقی کرد.
* بحث برخورد یکسان و اجرای دقیق قانون نیز از عوامل موثر در پیشگیری است
* قانون گریزی در رانندگی افتخار برخی از شهروندان هست، لذا باید ابزاری برای این موضوع وجود داشته باشد که بازدارنده باشد.
* برای تکلیف کردن و محکوم کردن رانندگان به ادامه حیات خود و ایجاد امنیت جانی برای دیگران، پرداخت هر هزینه ای در قبال سلامتی و ادامه زندگی بسیار ناچیز است.
* پس یکی از مهمترین دلایل خطاهای انسانی در رانندگی عدم وجود قوانین محکم و غیر بازدارنده در برخی مواقع است.